Ο ρόλος του παιχνιδιού για το παιδί

«Ο ρόλος του παιχνιδιού για το παιδί»

Γράφει ο Βαγγέλης Μπουναρτζής

Οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν μεγάλη σημασία στο ρόλο του παιγνιδιού. Το είχαν σαν μέσο αγωγής του εαυτού. Από την Αρχαιότητα ως το Βυζάντιο υπάρχει συνέχεια της εξέλιξης του παιχνιδιού. Το χάσμα της Τουρκοκρατίας είναι μεγάλο – στην πραγματικότητα η επανένωση γίνεται μόλις τον 18ο αιώνα-, για να φθάσουμε ως τον 20ό αιώνα. Σε αυτό το χρονικό διάστημα, άλλαζε και εξελισσόταν ο τρόπος κατασκευής και παραγωγής των παιχνιδιών, η εκπαιδευτική χρήση τους, η σημασία τους ως δώρου, το παιχνίδι στη λογοτεχνία και στη ζωγραφική. 

- «Το παιχνίδι είναι η δραστηριότητα μέσα από την οποία τα παιδιά καλύπτουν όλες τις αναπτυξιακές τους ανάγκες» (Μaxim, 1989).

-  «Το παιχνίδι είναι αυτή η συναρπαστική δραστηριότητα στην οποία συμμετέχουν υγιή παιδιά με ενθουσιασμό και ανεμελιά» (Scales et al., 1991).

-  «Το παιχνίδι είναι μια δραστηριότητα, κατευθυνόμενη από το παιδί το «νόημα» της οποίας έχει σημασία για το ίδιο και όχι η κατάληξή της» (Kostelnik, Soderman & Whiren, 1993).

-  «Το παιχνίδι είναι η πραγματοποίηση της μάθησης μέσα από την πράξη» (Feeney, Christensen, & Moravcil, 1996).

Με τη λέξη παιχνίδια εννοούμε όλες τις δραστηριότητες στις οποίες συμμετέχει το παιδί και έχουν το στοιχείο της διασκέδασης. Το παιχνίδι δεν είναι εργασία, δεν είναι μάθημα, δεν είναι καταναγκαστική δραστηριότητα. Κατά τη διαδρομή του μέσα στον χρόνο εμπλουτίστηκε πολύ, επηρεάστηκε ή και επηρέασε, προσαρμόστηκε στα δεδομένα κάθε εποχής, κοινωνικά, πολιτιστικά και τεχνολογικά, παρέμεινε ωστόσο σταθερό στον προορισμό του. Μόνο η αντιμετώπισή του έχει αλλάξει, καθώς αποτελεί πλέον ένα κομμάτι του υλικού πολιτισμού. Και ως τέτοιο υπόκειται σε έρευνες και αναλύσεις, που καμιά φορά μπορεί να είναι το ίδιο γοητευτικές όσο το αντικείμενό τους.

«Όχι μόνο έχουν δικαίωμα τα παιδιά στο παιχνίδι αλλά τα Κράτη θα πρέπει να ενθαρρύνουν την παροχή κατάλληλων και ίσων ευκαιριών για πολιτιστικές, ψυχαγωγικές και δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου»

(Άρθρο 31 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, 1989)

Ο ρόλος του είναι ουσιώδης στη νοητική ανάπτυξη και μάθηση των παιδιών γιατί προσφέρει ερεθίσματα για παρατήρηση, πειραματισμό, διερεύνηση, πρόβλεψη, σχεδιασμό, ερμηνεία, διατύπωση υποθέσεων, παραγωγή ερωτήσεων, κατανόηση, εκπλήρωση στόχων και λύση προβλημάτων. Επιπλέον, παίζοντας τα παιδιά, αντιλαμβάνονται το σώμα τους, τα όρια και τις δυνατότητές τους, αναπτύσσουν δεξιότητες προσανατολισμού και προσαρμογής τους σώματός τους στις ανάγκες της κίνησης αλλά και στα αντικείμενα και στα πρόσωπα που το περιβάλλουν

Το παιχνίδι και η δυνατότητα τού να παίζει το παιδί – θα μπορούσαμε να πούμε η φαντασιακή ικανότητα για παιχνίδι – καθώς και η σχέση του παιχνιδιού με την πραγματικότητα έχουν προκαλέσει από νωρίς το ενδιαφέρον της ψυχαναλυτικής έρευνας. Αρχικά, το ενδιαφέρον αυτό εκδηλώθηκε σε θεωρητικό επίπεδο, σύντομα όμως επεκτάθηκε και στο επίπεδο της τεχνικής. Τα βασικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν την υψηλή ποιότητα του παιχνιδιού είναι ο χρόνος, ο χώρος και τα υλικά. Τα μικρά παιδιά χρειάζονται αρκετό χρόνο (περίπου 30-50 λεπτά) για να αναπτύξουν τα διάφορα είδη παιχνιδιού τους.

 Η αγορά παιχνιδιών πρέπει να γίνεται με κριτήρια την ηλικία του παιδιού, την προσωπικότητά του, τον ατομικό του ρυθμό ανάπτυξης. Είναι λάθος να χωρίζουμε τα παιχνίδια σε «αγορίστικα» και «κοριτσίστικα». Τα παιδιά παίζουν με όλα τα παιχνίδια. Αν τα αφήσουμε να εκφραστούν αυθόρμητα, θα δούμε ότι τα αγόρια θα παίξουν και με κουζινικά και τα κορίτσια θα παίξουν με αυτοκίνητα και με τρένα. Δεν είναι σωστό να επιβάλλουμε, με το παιχνίδι, μοντέλα ζωής, που έτσι κι αλλιώς είναι ξεπερασμένα (για παράδειγμα, γυναίκα γλυκιά και νοικοκυρά, άνδρας σκληρός και κυνηγός).

Στη σημερινή εποχή υπάρχουν και είναι πολύ διαδεδομένα τα διαδικτυακά παιχνίδια, τα οποία είναι δισδιάστατα ή τρισδιάστατα παιχνίδια, που παίζονται στον ηλεκτρονικό υπολογιστή ή στις παιχνιδομηχανές (π.χ. Playstation) και, μέσω του διαδικτύου, ο χρήστης μπορεί να παίζει και να αλληλεπιδρά με χρήστες από διάφορες χώρες, πολύ συχνά, σε έναν ενιαίο, εικονικό κόσμο. Η θεματολογία τους ποικίλει, όμως, τα περισσότερα και πιο διαδεδομένα διαδικτυακά παιχνίδια είναι παιχνίδια ρόλων και παρουσιάζουν ένα πλαίσιο Ηρωικής Φαντασίας

Ο όρος «Edutainment» έχει δημιουργηθεί για να περιγράψει παιχνίδια, τα οποία έχουν εκπαιδευτικούς στόχους, χωρίς όμως να ξεφεύγουν από το καθαρά ψυχαγωγικό χαρακτήρα τους. Η κατηγορία αυτή βασίζεται κυρίως στην ελκυστική παρουσίαση γραφικών και πληροφοριών, καθώς και αφήγησης, με συγκεκριμένους μαθησιακούς στόχους. Η αξιοποίηση εμπορικών παιχνιδιών στην εκπαίδευση προκαλεί ποικίλες αντιδράσεις – σε ορισμένους η ιδέα προκαλεί ενθουσιασμό, σε άλλους αρνητικά συναισθήματα, ενώ σε άλλους προκαλεί αρκετά ερωτηματικά.

Πηγή: Βαγγέλης Μπουναρτζής  Ανακτήθηκε στις 18/2/2014 από  http://www.schooltime.gr/2014/02/08/o-rolos-tou-paixnidiou-gia-to-paidi/#.UwPhO2J_tUs